Jak czytać gwiazdki ratingów ETF? Praktyczny przewodnik

Każdy inwestor – zarówno początkujący, jak i doświadczony – staje przed tym samym pytaniem: który ETF wybrać? Aby ułatwić selekcję, atlasETF wprowadził rankingi oraz dodatkowo najpopularniejszy na świecie system pięciogwiazdkowych ratingów firmy Morningstar, widoczny przy większości ETF-ów.

Dzięki ratingom w formie gwiazdek w kilka sekund można odróżnić fundusze, które historycznie łączyły wysoki zysk z umiarkowanym ryzykiem, od tych, które radziły sobie słabiej. Ten artykuł w prostym języku tłumaczy, jak działają gwiazdki Morningstar, skąd biorą się ich wartości oraz jak z nich mądrze korzystać.

Czym jest rating Morningstar i po co został stworzony

System ratingów gwiazdkowych Morningstar powstał w 1985 roku w odpowiedzi na trudności inwestorów w porównywaniu funduszy. Jego twórcą był Joe Mansueto, założyciel firmy Morningstar. System ma na celu:

• Szybką selekcję najlepszych funduszy w danej kategorii

• Porównanie wyników skorygowanych o ryzyko – ale tylko z funduszami o podobnej strategii

• Zapewnienie obiektywności opierając się na matematycznych wzorach, a nie opiniach

Wcześniej inwestorzy skupiali się głównie na krótkoterminowych stopach zwrotu, ignorując koszty i ryzyko. Morningstar regularnie (raz w miesiącu) aktualizuje swój ranking, by być praktycznym narzędziem zarówno dla początkujących, jak i profesjonalnych inwestorów. Nasz portal, dzięki licencji od firmy Morningstar, prezentuje ratingi dla Was.

Teraz w kilka sekund inwestor może sprawdzić ile gwiazdek (1-5)  ma fundusz ETF.

Morningstar stosuje tę samą metodologię ratingową dla wszystkich ETF-ów, niezależnie od tego, czy są one z USA, Kanady czy Europy. Jednak ETF-y są kategoryzowane i oceniane w ramach swoich lokalnych kategorii Morningstar, co może prowadzić do różnych ratingów dla podobnych funduszy. Dlatego nie ma sensu porównywać ETF-ów np. z USA z tymi z Europy, nawet jeśli replikują podobny indeks (np. S&P 500).

Kategoria to grupa, do której przypisywane są ETF-y o podobnej strategii i charakterystyce inwestycyjnej. Dzięki temu porównujemy wyniki i ryzyko tylko wśród funduszy inwestujących w ten sam sposób, na podobnych rynkach lub w podobne aktywa. Przykłady kategorii to np. “akcje amerykańskie dużych spółek”, “obligacje rządowe euro” czy “globalne akcje mieszane dużych spółek”. Ratingi są zawsze nadawane na tle ETF-ów z tej samej kategorii, aby porównanie było uczciwe i miarodajne. Dzięki kategoriom Morningstar łatwiej znaleźć fundusz odpowiadający naszym oczekiwaniom i rzetelnie ocenić jego jakość względem konkurencji.

Jak powstaje rating gwiazdkowy?

Przygotowanie ratingów Morningstar to złożony proces, który obejmuje wiele etapów i zaawansowanych analiz danych. Całość odbywa się na podstawie sprawdzonych reguł matematycznych i regularnie aktualizowanych danych dla tysięcy ETF-ów. Dobra wiadomość jest taka, że Użytkownicy atlasETF nie muszą samodzielnie przeprowadzać tych obliczeń ani znać wszystkich detali – na naszym portalu wszystkie wyliczenia otrzymujecie gotowe. Poniżej wyjaśniamy, jak ten proces wygląda „od kuchni”, aby lepiej zrozumieć, co stoi za przyznaną funduszowi liczbą gwiazdek.

Krok 1. Zbieranie danych

• 3-, 5- i 10-letnie stopy zwrotu ETF-u

• pełne koszty ponoszone przez inwestora

• przynależność do kategorii Morningstar

Krok 2. Obliczanie MRAR – zwrotu skorygowanego o ryzyko

Morningstar w swojej metodologii nie lubi nagłych spadków, dlatego opracował metrykę Morningstar Risk-Adjusted Return (MRAR). Metryka MRAR zmniejsza „ocenę” funduszu, gdy jego miesięczne wyniki są zmienne, zwłaszcza w dół.

MRAR odpowiada na pytanie: “Jaką gwarantowaną, roczną stopę zwrotu bez ryzyka musiałbym otrzymać, żeby czuć się tak samo zadowolony jak z rzeczywistych, zmiennych wyników tego funduszu?”

Krok 3. Porównanie w ramach kategorii

Wynik MRAR każdego ETF-u jest zestawiany z innymi funduszami z tej samej kategorii (np. akcji dużych spółek amerykańskich).

Krok 4. Przydział gwiazdek

Rozkład ratingów jest sztywny:

⭐⭐⭐⭐⭐ – 10% najlepszych funduszy

⭐⭐⭐⭐ – kolejne 22,5%

⭐⭐⭐ – środkowe 35%

⭐⭐ – kolejne 22,5%

⭐ – 10% najsłabszych

Krok 5. Składanie oceny ogólnej („overall”)

W atlasETF prezentowany jest tzw. rating ogólny (overall), czyli ważona średnia ratingów liczonych dla okresu 3, 5 i 10 lat.

Wiek ETF-u	Waga 3 lata	Waga 5 lat	Waga 10 lat
3–5 lat	100%	–	–
5–10 lat	40%	60%	–
≥ 10 lat	20%	30%	50%

Taki układ sprawia, że najświeższe 3 lata wpływają na ocenę zawsze – nawet w „dziesięciolatkach”. ETF-y młodsze niż 3 lata (36 miesięcy) nie otrzymują gwiazdkowych ratingów Morningstar.

Niektóre ETF-y nigdy nie dostaną ratingu, nawet po 3 latach:

• ETF-y lewarowane i odwrócone (leveraged/inverse)

• Niektóre fundusze surowcowe (np. złoto)

• Exchange-Traded Notes (ETN)

Praktyczna interpretacja gwiazdek

Przykładowa tabela interpretacji gwiazdek Morningstar (przykłady mają charakter poglądowy):

Przykładowy ETF	Gwiazdki	Co to znaczy w praktyce?
Stabilny	⭐⭐⭐⭐⭐	Lider – wart głębszej analizy (w top 10% kategorii)
Solidny	⭐⭐⭐⭐	Solidny wybór (dobry kompromis zysk–ryzyko)
Przeciętny	⭐⭐⭐	Przeciętny dla swojej kategorii (ani lider, ani maruder)
Zmienny	⭐⭐	Wyniki poniżej średniej
Ryzykowny	⭐	Uważaj: wysoki stres lub słaby rezultat

Pamiętaj: porównuj gwiazdki wyłącznie w obrębie tej samej kategorii. Pięć gwiazdek w obligacjach nie oznacza, że fundusz jest „lepszy” od czterech gwiazdek w akcjach – to dwa różne światy.

Jak często gwiazdki się zmieniają?

Morningstar przelicza ratingi co miesiąc po zamknięciu danych za dany miesiąc. Dzięki temu masz zawsze świeży obraz, a gwiazdki reagują na aktualną kondycję funduszy.

Dlaczego to ma sens w praktyce?

• Ludzie nie lubią niespodzianek finansowych
  • Badania pokazują, że przeciętny człowiek woli mieć mniej, ale na pewno, niż ryzykować więcej z szansą na straty.
• Straty “bolą” bardziej niż cieszą zyski
  • Jeśli stracisz 100 zł, czujesz się gorzej, niż dobrze czujesz się zarabiając 100 zł. To normalne.
• MRAR to “tłumacz” między ryzykiem a spokojem
  • Mówi ci: “Ten ryzykowny fundusz jest wart tyle, ile spokojny fundusz zarabiający X% rocznie”.

MRAR – praktyczny przykład

Fundusz ABC:

• Zarobił średnio 8% rocznie przez 5 lat

• Ale miał duże wahania: raz +15%, raz -5%, raz +12%, itd.

• MRAR = 6%

Co to znaczy? Przeciętny inwestor wolałby mieć gwarantowane 6% rocznie niż ryzykować z tym funduszem, który średnio daje 8%, ale z dużymi emocjami po drodze.

Im bardziej MRAR jest zbliżony do rzeczywistego zwrotu funduszu, tym fundusz jest bardziej “spokojny”. Im większa różnica, tym więcej było stresu i wahań.

Przykłady:

• Fundusz zarobił 10%, MRAR = 9,5% → bardzo stabilny

• Fundusz zarobił 10%, MRAR = 6% → bardzo zmienny, stresujący dla inwestora

MRAR to “gwarantowana kwota”, którą wolałbyś dostać rocznie zamiast męczyć się z nieprzewidywalnym, choć potencjalnie zyskownym funduszem.

To wszystko! Nie musisz rozumieć skomplikowanej matematyki (jeśli nie chcesz) – wystarczy, że pamiętasz: im wyższy MRAR w porównaniu do zwrotu, tym fundusz był spokojniejszy i mniej stresujący dla inwestora. A nawet łatwiej: wystarczy sprawdzić liczbę gwiazdek danego funduszu ETF na naszym portalu.

MRAR dla dociekliwych (nie musisz tego czytać jeśli nie lubisz matematyki)

Tak wygląda matematyczna formuła MRAR:

Dla parametru γ = 2 (standardowa wartość przyjmowana przez Morningstar przy liczeniu MRAR):

Co oznaczają poszczególne elementy?

• γ (gamma) = 2

• • Co to jest: Poziom awersji do ryzyka przeciętnego inwestora

  • Po ludzku: “Jak bardzo przeciętny człowiek nie lubi nieprzewidywalności”

  • Dlaczego 2: Badania pokazują, że to optymalna wartość dla typowego inwestora detalicznego

• T = liczba miesięcy

• • W przykładzie: T = 12 (rok)

  • Po ludzku: “Przez ile miesięcy patrzymy na wyniki”

• r_Gt = miesięczny nadwyżkowy zwrot

• • Wzór: rGt = (1 + TRt)/(1 + Rbt) – 1

  • Po ludzku: “O ile fundusz poradził sobie lepiej od bezpiecznej lokaty w danym miesiącu”

• Wykładnik (-2)

• • Po ludzku: Ta część “karze” za nieprzewidywalność

  • Działa tak: Duże wahania są karane

• Wykładnik 6 (czyli 12/γ)

• • 12: Zamienia miesięczne wyniki na roczne

  • γ: Uwzględnia poziom awersji do ryzyka

  • Po ludzku: “Przekształca obliczenia z powrotem na zrozumiały procent roczny”

Kluczowe wnioski z formuły MRAR

• MRAR “karze” za nieprzewidywalność bardziej niż nagradza za okazjonalne wysokie wyniki

• Wykładnik (-2) sprawia, że straty “bolą” matematycznie bardziej niż cieszą zyski

• Im bliżej MRAR jest do rzeczywistego zwrotu, tym fundusz był bardziej stabilny

• Stabilność ma wartość – nawet jeśli średnie wyniki są identyczne

Przykłady różnych wartości MRAR i ich interpretacja

Przykład 1: Porównanie dwóch funduszy o identycznym zwrocie – ale różnym ryzyku

Miesiąc	Fundusz A	Fundusz B
Styczeń	0,50%	0,10%
Luty	1,00%	2,00%
Marzec	0,50%	-0,90%
Kwiecień	1,00%	0,50%
Maj	0,50%	3,82%
…	…	…
Zwrot skumulowany	9,38%	9,38%
MRAR(2)	9,37%	9,10%

Interpretacja w ludzkim języku:

• Oba fundusze zarobiły dokładnie tyle samo: 9,38% w ciągu roku
• Fundusz A otrzymał MRAR 9,37% – prawie identyczny ze zwrotem, bo był bardzo stabilny
• Fundusz B otrzymał MRAR 9,10% – o 0,27% niższy przez zmienność wyników

Co to znaczy praktycznie? Fundusz B musiał “płacić karę” 0,27% rocznie za nieprzewidywalność. Przeciętny inwestor wolałby mieć gwarantowane 9,10% rocznie niż ryzykować z tym zmiennym funduszem.

Przykład 2: Typowe zakresy MRAR w różnych kategoriach funduszy

MRAR dla funduszy akcyjnych (kategorie wzrostowe)

Dzięki ratingowi stosującemu gwiazdki nie musimy wchodzić w szczegóły, wystarczy spojrzeć na wynik końcowy (liczbę gwiazdek).

Podsumowanie i zakończenie

Gwiazdki Morningstar to intuicyjny filtr oparty na solidnych fundamentach matematycznych. Ten pozornie prosty wybór odzwierciedla rzeczywistą awersję do ryzyka przeciętnego inwestora detalicznego i sprawia, że system ratingowy jest praktyczny i użyteczny.

Kluczowe zalety systemu ratingów Morningstar:

• Obiektywność – ocena opiera się na twardych danych, a nie opiniach
• Realistyczne podejście do ryzyka – parametry liczenia ratingów odpowiadają preferencjom typowych inwestorów
• Korekta o ryzyko i koszty – doceniane są fundusze z równym tempem zysków
• Aktualność – rating jest odświeżany co miesiąc

Jednak nawet pięć gwiazdek nie gwarantuje sukcesu w przyszłości. Warto potraktować rating jako pierwszy krok analizy – sygnał, by przyjrzeć się bliżej strategii, portfelowi i dopasowaniu funduszu do własnych celów inwestycyjnych.

Chcesz wejść głębiej w szczegóły? Pełna metodologia (po angielsku) jest dostępna tutaj: Morningstar Rating™ for Funds Methodology – PDF